ชะมดเชียง (Musk) เป็นสัตว์ที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศทิเบต โดยเป็นสัตว์จำพวกกวางแต่ไม่มีเขา มีลำตัวยาวประมาณ 65-95 เซนติเมตร สูงประมาณ 60 เซนติเมตร น้ำหนักประมาณ 8-13 กิโลกรัม มีขนสั้นและหยาบแข็ง ขนที่หน้าท้องเป็นสีขาว ปลายขนเป็นสีดำ ใบหูมีลักษณะกลมยาวและตั้งตรง ตาโต มีเขี้ยวยาว ขาเล็กยาว แต่สองขาหลังจะยาวกว่าสองขาหน้า มีหางสั้น คดงอ มักอาศัยอยู่ตามป่าบนภูเขาสูงในประเทศเนปาลและจีน
เป็นหนึ่งในสัตว์ที่แพงที่สุดในโลก ชื่อมาจากภาษาเปอร์เซียคำ moshk ความหมาย "สะดือของกวาง"
ส่วนที่ใช้ทำยาได้มาจากไขมันในต่อมกลิ่น ซึ่งต่อมนี้จะมีเฉพาะในชะมดตัวผู้เท่านั้น โดยจะอยู่ระหว่างใต้สะดือกับอวัยวะเพศตัวผู้ มีลักษณะเป็นรูปกลมรีคล้ายรูปไข่ มีสีน้ำตาล มีขนสั้นห่อหุ้มอยู่ ตรงกลางจะมีรูเพื่อขับสารประเภทไขมันออกมา ซึ่งเป็นสารสีน้ำตาลเข้ม เหนียว และมีกลิ่นหอม สามารถนำมาใช้ทำเป็นยาได้เรียกว่า “ชะมดเชียง” โดยชะมดเชียงที่ดีจะต้องมีกลิ่นฉุนจัด ผิวเป็นมัน เนื้ออ่อนนิ่มและเป็นสีน้ำตาลไม่ปนสีดำ ปัจจุบันตัวยาชนิดนี้หาได้ยากและมีราคาแพง (แพงมากกว่า “ชะมดเช็ด“)
คนจีนโบราณเชื่อว่าหากเอากลิ่นชะมดมาทาบริเวณสะดือของผู้หญิง จะมีผลต่อการทำงานของมดลูก ทำให้ไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ แต่วิธีการนี้ได้สูญหายไปแล้วแต่แพทย์แผนจีนปัจจุบันก็เชื่อว่า ความพิเศษของกลิ่นชะมดมีผลต่อการตั้งครรภ์ เพราะฉะนั้นคุณแม่ที่ตั้งครรภ์ควรหลีกเลี่ยง
เมื่อครั้งพระเจ้า Alexander ขยายอิทธิพลมาทางตะวันออก ก็ได้มีการค้าขายชะมดเชียงและนำกลับไปปรุงเป็นน้ำหอมขายในกรุงเอเธนส์
สรรพคุณของชะมดเชียง
ไขมันของต่อมกลิ่นของชะมดตัวผู้หรือชะมดเชียง มีรสเผ็ดขม มีกลิ่นหอม เป็นยาร้อนเล็กน้อย ออกฤทธิ์ต่อหัวใจ ตับและม้าม ใช้เป็นยาปิดทวารทั้ง 7 ทำให้ลมปราณไหลเวียนดี ช่วยกระจายการอุดตันของเส้นลมปราณและเส้นเลือด ทำให้เลือดไหลเวียนดี
ใช้เป็นยากระตุ้นการทำงานของประสาทส่วนกลาง ทำให้รู้สึกตื่นตัวและสดชื่น
ใช้รักษาโรคเส้นประสาท
ใช้แก้อาการเป็นลมหมดสติ แก้อาการตกใจง่าย
ใช้รักษาโรคตา โรคไองอ โรคลม โลหิต กำเดา
ใช้รักษาหอบหืด หลอดลมอักเสบ ปอดบวม
ช่วยรักษาอาการแน่นหน้าอก จุกเสียดปวดมวนที่หัวใจ จากรายงานทางคลินิกพบว่า เมื่อใช้ชะมดเชียงผสมกับน้ำตาลแล้วนำมาอัดเป็นเม็ด โดยใน 1 เม็ดจะมีชะมดเชียงหนัก 30 มิลลิกรัม แล้วนำมาอมไว้ใต้ลิ้นเมื่อมีอาการ จากการทดสอบกับผู้ป่วยจำนวน 160 ราย พบว่า ผู้ป่วยจำนวน 146 ราย ได้ผลการรักษาดีมาก มี 6 รายได้ผลดี และอีก 8 รายไม่ได้ผล
ใช้แก้อาการปวดท้อง จุกเสียดแน่น
ช่วยกระตุ้นการบีบตัวของมดลูก
ช่วยแก้อาการฟกช้ำ ฝีบวมอักเสบ ปวดบวม แก้ซีสต์
ช่วยแก้อัมพฤกษ์ อัมพาต ลมชัก
ใช้เป็นยาเร่งในโรคไข้รากสาดน้อย
ข้อควรระวัง : สตรีมีครรภ์ห้ามรับประทานสมุนไพรชนิดนี้ เพราะจะทำให้แท้งบุตรได้